فصل اول:

چکیده................................................................................................................................................................ 1

مقدمه....................................................................................................................................................................3

بیان مساّله............................................................................................................................................................4

اهمیت و ضرورت تحقیق...............................................................................................................................7

اهداف تحقیق......................................................................................................................................................7

فرضیه­های تحقیق............................................................................................................................................7

تعریف مفاهیم.....................................................................................................................................................8

شخصیت (تعاریف و نظریه­ها)....................................................................................................................11

نظریۀ فروید.......................................................................................................................................................12

نظریۀ یونگ......................................................................................................................................................17

نظریۀ آدلر..........................................................................................................................................................23

نظریۀ راجرز.......................................................................................................................................................30

نظریۀ گشتالت....................................................................................................................................34

نظریۀ رفتاری....................................................................................................................................................35

نظریۀ درمان شناختی – رفتاری..............................................................................................................39

نظریۀ رویکرد صفات.......................................................................................................................................42

رضایت شغلی (تعاریف و نظریه­ها)...........................................................................................................49

نظریۀ گینزبرگ...............................................................................................................................52

نظریۀ سوپر........................................................................................................................................................53

نظریۀ رو.............................................................................................................................................................56

نظریۀ انتظارات................................................................................................................................................58

نظریۀ جان هالند..............................................................................................................................................59

نظریۀ سلسله مراتب مزلو..............................................................................................................................61

نظریۀ عوامل بهداشتی – انگیزشی...............................................................................................................63

پیشینۀ پژوهش................................................................................................................................................65

روش پژوهش.....................................................................................................................................................72

جامعۀ آماری..........................................................................................................................................72

نحوۀ آماری و روش نمونه­گیری.................................................................................................................72

متغیر پیش بین................................................................................................................................................72

متغیر ملاک.......................................................................................................................................................72

روش ابزار گردآوری داده­ها........................................................................................................................72

پرسشنامۀ رضایت شغلی JDI................................................................................................................72

پرسشنامۀ شخصیتی NEO-FFI........................................................................................................73

روش تجزیه و تحلیل آماری ....................................................................................................................73

یافته­های توصیفی .........................................................................................................................................75

یافته­های استنباطی ......................................................................................................................................76

نتیجه­گیری ........................................................................................................................................80

محدودیت­های پژوهش ...............................................................................................................................82

پیشنهادات کاربردی ......................................................................................................................................82

منابع و ماخذ ..................................................................................................................................................84

پیوست ..............................................................................................................................................................87

از ميان ويژگي­هاي مختلف چيزي كه مي­تواند به انسان­ها كمك كند تا خود و ديگران را بهتر بشناسد شخصيت است. يعني جنبه­اي از حيات انسان كه اجازه مي­دهد پيش­بيني كنيم آدمي در اوضاع و احوال معين چه رفتاري از خود نشان خواهد داد. روان­شناسان در مورد ابعاد شخصيتي افراد نظرات گوناگوني ارايه داده­اند، از جمله اين نظرات مي­توان به نظر برن­ رويتر اشاره كرد كه در آن شخصيت داراي شش جنبه 1- تمايل به عصبي بودن،  2–تمايل به با خود بودن، 3- درون­گرايي - برون­گرايي، 4- سلطه­جويي - سلطه­پذيري، 5- اعتماد­به­نفس و  6- اجتماعي بودن مي­باشد.

صاحب­هاي هر كدام از جنبه­هاي شخصيت به شيوه­هاي خاصي رفتار مي­كنند و داراي انتظارات خاصي هستند، توانايي و مهارت­هاي رفتاري منحصر به فرد و نيز نيازهاي متفاوتي نيز دارند و بر اساس الگوي شخصيتي خود داراي نيازها، انتظارات، انگيزه­ها، توقعات و اهداف خاصي مي­باشند. از طرفي سازمان­ها نيز بر حسب اهداف، وظايف و فعاليت­هاي جاري خود نيازها، انتظارات و توقعات خاصي را ارضا مي­كنند، بنابراين براي هر يك از انواع شخصيت­هاي متفاوت، محيط شغلي متفاوتي مناسب است. (نریمانی و خان بابازاده و فرزانه، 1386)

امروزه تعلیم و تربیت آدمی امری دشوار است و از این میان معلمان برترین نقش را بر عهده دارند و نقطه آغاز هر تحول آموزشی و پرورشی به حساب می­آیند. همۀ کشورها به معلمان اثر بخش و با­انگیزه به عنوان یکی از ارکان اصلی آموزش و پرورش نیاز دارند تا بتوانند جوانان خود را در قالب سیستم تعلیم و تربیتی خود پرورش داده و برای آینده­ای بهتر مجهز شوند. ولی با شرایطی که بر جهان حاکم است نیاز ما به چنین معلمانی خیلی بیشتر از کشورهای دیگر است. یکی از بارزترین و برجسته­ترین برنامه­ها و خطوط تحقیقاتی که در کشورهای مترقی وجود دارد در زمینۀ شناخت ویژگی­های دنیای معلمی است. آنچه از تحقیقات روشن می­شود این است که معلمی مجموعه­ای از توانایی­ها، قابلیت­ها و آگاهی­های در هم تنیده و جدایی ناپذیر لازم دارد تا یک فرد بتواند یک معلم موفق باشد. (شیرزاد، 1386، به نقل از عسگری، 1388)

مدیریت منابع انسانی پیچیده­ترین و مشکل­ترین بخش مدیریت است و از جمله وظایف مدیران در جذب نیروهای انسانی مناسب از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. در واقع، موفقیت هر سازمان در گرو استفادۀ­ بهینه از نیروی انسانی آن سازمان است و مستلزم به ­کارگیری افرادی است که توانایی­ها و استعدادهای خاص آن شغل را داشته باشند. در انتخاب افراد برای مشاغل مختلف سازمان، اصل کلی این است که خصوصیات داوطلب با وظایف­ شغلی او مطابقت کند. برای اینکه شرح وظایف با موفقیت انجام گیرد لازم است که مهارت­ها، استعدادها، خصوصیات­ خلقی ­و­ جسمی افراد در نظر گرفته شود و داوطلب آن شغل واجد این خصوصیات و استعدادها باشد. (حجازی و ایروانی، 1381)

گروهي بر اين باورند كه رضايت­ شغلي به شدت با عوامل رواني ارتباط دارد؛ به بيان ديگر، اين گروه، رضايت شغلي را در درجۀ نخست از ديدگاه رواني و خصوصيات فردي توجيه مي­كنن. در رضايت ­شغلي، فرد به شغلش نوعي احساس مثبت دارد كه زاييدۀ عواملي نظير: شرايط كار، نظام سازماني شغل، روابط حاكم بر محيط كار و تأثير عوامل فرهنگي مي­باشد. لذا، مي­توان نتيجه گرفت كه رضايت­ شغلي احساسي رواني است كه از عوامل اجتماعي نيز متأثراست. (شفيع­آبادي، 1386، به نقل از رضویه و همکاران، 1389) بسیاری از صاحب­ نظران بر این عقیده­اند که صفات عمومی مختلف از قبیل هوش و یا تحصیلات ­عالی در همۀ مشاغل به موفقیت حرفه­ای کمک می­کند، در نتیجه در اغلب موارد مجموعه عوامل واحدی را برای انتخاب افراد در مشاغل مختلف به کار می­گیرند بی­آنکه به ویژگی­های ­شخصیتی و روانی توجه لازم داشته باشند. گاه مشاهده می­گردد علی­رغم اینکه از لحاظ تناسب تخصص حرفه­ای افراد با تحصیلات یا محیط و وسایل کار آنها اشکالی وجود ندارد، اما محصول کار رضایت ­بخش نیست. یکی از دلایلی که می­تواند در این رابطه موثر باشد عدم توجه به عومل روانی و انسانی افراد است. این عوامل انسانی می­تواند در احساس رضایت­ خاطر شخص از شغل و علاقۀ او به کار در سازمان خلاصه کرد. (حجازی و همکاران، 1381) امروزه رضايت­ شغلي در سازمانها و ادارات از جمله موضوعات مهمي است كه اغلب مديران و كارفرمايان در سراسر ­دنيا براي آن اهميت زيادي قائلند. مسلماً رضايت ­شغلي در رفتار عملي كاركنان اثر بسزايي دارد و به گونه مؤثري اثر خود را در شغل فعلي، كارا­بودن، اثر ­بخش ­بودن و آمادگي به منظور ارتقاي شغلي نشان مي­دهد. با توجه به اينكه اولين و مهمترين جزء سازمان، افراد انساني با شخصيتهاي مختلف خود هستند، انگيزه­ها، تواناييها، تمايلات، باورها و افكار كه در واقع از اجزاي مهم تشكيل دهنده شخصيت انسان است، حدود انتظارات و توقعات افراد را نسبت به يكديگر و همچنين نسبت به سازمان تعيين مي­كند. (ماًمن­پوش، 1388، به نقل از ­دستوراني و همکاران، 1391)

پژوهش­های بسیاری در رابطه با تاثیر تیپ­های­ شخصیتی با رضایت­ شغلی صورت گرفته شده است. از جمله این پژوهش­ها می­توان به پژوهشی با استفاده از پرسشنامۀ شخصیتی برن­ رویتر در مورد دبیران و کارکنان اداری جامعۀ زنان تحصیل­کرده شهر تهران به عمل آمده که در آن به مقایسه جنبه­های­ شخصیتی این کارکنان پرداخته و رابطۀ شغل را با جوانب شخصیتی مورد بررسی قرار داده است. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که تفاوت قابل ملاحظه­ای میان زنان کارمند لیسانس و دبیران در هیچ یک از جنبه­های شخصیتی وجود ندارد. یافته­های این پژوهش همچنین نشان داد که درجۀ تمایلات افراد نسبت به عوامل شخصیتی شش­گانه می­تواند راه­ گشایی برای انتخاب شغل و موفقیت ­شغلی باشد. (سوری، 1373، به نقل از حجازی و همکاران، 1381)

در پژوهشی با عنوان بررسی و مقایسۀ رضایت­ شغلی کارکنان آموزشی و غیر­آموزشی در شهر یاسوج انجام داد و به این نتایج دست یافت: 1- کارمندان آموزشی و غیر­آموزشی با مدارک تحصیلی مختلف از رضایت ­شغلی یکسانی برخوردار هستند. 2- بین رضایت ­شغلی کارمندان زن و مرد آموزشی و غیر­آموزشی تفاوت معنی­داری وجود دارد، زنان در مقایسه با مردان از رضایت ­شغلی بیشتری برخوردارند. (فرامرزی، 1375)

در پژوهشي، آوي و همكاران نشان دادند كه خوش­بيني با رضايت­­ شغلي همبستگي مثبت و معني­داري دارد. يعني اين افراد، تعلق بيشتري به شغل خود داشته و شغل خود را بهتر انجام مي­دهند (بهادري ­خسروشاهي و همکاران، 1391)

نتایج مطالعه دیگری در زمینه عوامل موثر بر رضایت­ شغلی افسران مشاهده شد که با افزایش سلامت­ روانی رضایت­ شغلی نیز افزایش می­یابد و در مقوله ویژگی­های ­شخصیتی هر چه اضطراب کمتر و قدرت رهبری و توان سازگاری بالاتر باشد افراد رضایت شغلی بیشتری دارند و همچنین سه عامل کارکرد اجتماعی، کنترل­ غرایز و سن سهم بیشتری در پیش­ بینی رضایت­ شغلی افسران دارند. (رسولی، 1392)

نتیجۀ یک تحقیق که روی کارمندان مرکز بهداشت شهرستان یزد انجام گرفت این نتیجه بدست آمد که با کاهش یا افزایش سلامت عمومی و تاثیر ویژگی­های شخصیتی، میزان رضایت شغلی نیز کاهش یا افزایش می­یابد. (بخشایش، 1392)

در مطالعاتی که شیوۀ برخورد با مشکلات، حل­مسائل و قدرت­ تصمیم­گیری پزشکان در رابطه با درجۀ­­ تحصیلی، ویژگی­های­ شخصیتی و زمان صرف شده مورد بررسی قرار گرفته معلوم شده است که هیچ ارتباطی میان قدرت تصمیم­گیری با درجۀ­ تحصیلی وجود ندارد، در حالی که قدرت تصمیم­گیری با شخصیت برون­گرا نسبت مستقیم و با زمان صرف ­شده در تصمیمات نسبت عکس دارد. (باخ­من[1]، 1991، به نقل از حجازی و همکاران،1381)

در مورد عملکرد شغلی و ویژگی­های ­شخصیتی به پژوهش پرداختند و نمونه­ای متشکل از 146 نفر از مدیران را در ارتباط با عملکرد با آزمون ­شخصیتی روبرتسون مورد مطالعه قرار دادند و دریافتند که بین استقلال­ شخصیتی و عملکرد ­­شغلی و همچنین برون­گرایی و مسئولیت­پذیری در عملکرد بالا و پایین رابطه معناداری وجود داشت. (موری و مونت[2]، 1993، به نقل از محمدی، 1386)

در پژوهشی که ارتباط بین خصوصیات­ فردی و خصوصیات­ شغلی را مورد تایید قرار داده­اند. (جانسون و همکاران[3]، 1996، به نقل از حجازی و همکاران، 1381)

در پژوهشی پیرامون رابطۀ هوش­ هیجانی  در رضایت شغلی نشان داد که ارتباط مثبت و قوی بین متغییرهای شخصیتی، علاقه و رضایت­ شغلی و در رفتار اجتماعی مثبت با هوش هیجانی وجود دارد. (کارسو و مایر[4]، 2004، به نقل از امین­بیدختی، 1389)

در تحقیقی که ارتباط بین هوش کارکنان و مدیران با رضایت ­شغلی را می­سنجید. نتایج نشان داد که هوش­هیجانی کارمندان با رضایت شغلی و عملکرد ­شغلی رابطۀ مثبتی دارد به ­علاوه هوش­ هیجانی همبستگی بالاتری با رضایت ­شغلی کارمندان باهوش هیجانی پایین­تر نسبت به کارمندان باهوش هیجانی بالاتر دارند. (توماس[5] و همکاران، 2009، به نقل از امین­بیدختی، 1389)

انتخاب نیروی انسانی در بخش آموزش ­و ­پرورش از این باور هم مستثنی نیست. متاُسفانه، در انتخاب نیروی انسانی در بخش آموزش ­و­ پرورش از آزمون­های ­شخصیتی کمتر استفاده شده است و در حال حاضر این امر نیز صورت نمی­گیرد. به همین سبب شناخت کافی از جنبه­های شخصیتی شاغلان (معلمان) وجود ندارد. به منظور تاُمین اهداف گزینش و راهنمایی­های شغلی در بخش آموزش ­و ­پرورش، تعیین ویژگی­های شخصیتی لازم برای احراز شغل معلمی، مطالعه در زمینۀ شخصیتی ضروری می­نماید.

در اين پژوهش رابطۀ بين ویژگی­های­ شخصیتی با رضايت­ شغلي سنجيده می­شود. بايد گفت: امروز رضايت ­شغلي در سازمان­ها و ادارات از جمله موضوعات مهمي است که اغلب مديران و کارفرمايان دنيا براي آن اهميت زيادي قائلند. اهميت موضوع آنچنان است که هر سال بيش از يکصد مقاله در ماهنامه­هاي تخصصي به چاپ مي­رسند، مبني بر آنکه عامل انساني در همۀ حيطه­ها مهم و مؤثراست، مخصوصاً در گسترۀ شغلي و سازمان از اهميت زيادي برخوردار است.دراينجا عوامل شخصيتي را که به­ نظر مي­رسد در رضايت ­شغلي مؤثر مي­باشد بررسي خواهيم کرد.

پژوهش حاضر در رابطه پی پاسخ به این پرسش است که آیا بین میان ویژگی­های ­شخصیتی و عملکرد­ شغلی معلمان وجود دارد؟ و کدام یک از ویژگی­های ­شخصیتی انعطاف ­پذیری، روان­رنجوری، برون­گرایی، با­وجدان­بودن و موافق­بودن در موفقیت­ شغلی آنان موثر است؟

[1]Buchman

[2]More  and Mont

[3]Jonsen

[4]Caruso and

[5]thomas