1- آماده سازي محوطه

بعد از شناسايي كامل زمين نوبت به آماده سازي محوطه مي رسد . منظور از محوطه سازي تسطيح و آماده سازي محوطه هاي ساختمان هاي پروژه , ايجاد شبكه هاي ارتباطي اطراف محوطه و پياده  روسازي بعد از اتمام ساختن ساختمان ها , ايجاد فضاي سبز و ... مي باشد .

آماده سازي اوليه شامل :

1) ايجاد نقاط نشانه ( بنچ مارك ) :

براي اجراي ساختمان ( بخصوص اگر حجم انبوهي از ساختمانها در يك محوطه مشخص مطرح باشد ) بايد قبلا يك سري نقاط روي زمين مشخص كرد . اين نقاط بايد طوري انتخاب شوند كه اولا نسبت به هم ديد داشته باشند ثانيا فواصل آنها به گونه اي باشد كه پياده كردن نقاط بعدي ( بنچ مارك هاي موقتي ) به سهولت انجام شود .

2 ) پر كردن چاهها و قنوات مزاحم متروكه :

چنان چه در محوطه و محل تاسيسات چاههاي قديمي فاضلاب يا قناتهاي متروكه كه پر كردن آنها ضروري است وجود داشته باشد , بايد اين كار با مصالح مناسب نظير خاك , شفته و يا سنگ لاشه انجام شود در صورتي كه پر كردن چاه مقرون به صرفه نباشد و يا در مورد چاههاي عميق , به شرط آنكه خاك اطراف چاه داراي مقاومت بالايي باشد ( ريزشي نباشد ) مي توان به طوقه چيني و مسدود كردن آن اقدام كرد .

3 ) تخريب ساختمانها و بناهاي قديمي :

شامل تهيه صورت مجالس ( طبقات , نوع مصالح , نوع اجزاء حجم عمليات تخريب ) و پيش بيني حجم موارد ايمني از جمله حصار كشي , شمع كوبي , قطع انشعابات برق و گاز و آب , خارج كردن مصالح تيز و برنده و مصالح با ارزش يا قابل استفاده است .

4 ) دفع گياهان و قطع درختان :

طراحي محوطه بايد طوري باشد كه به تاسيسات و ساختمانهاي مجاور پروژه صدمه اي وارد نيايد و درختان زيبا و چندين ساله محفوظ مانده و حتي الا مكان قطع نشوند .

5 ) زهكشي :

مجموعه عملياتي كه در آن آب هاي زير زميني و سطحي جمع آوري  شده و به   بيرون از محوطه هدايت مي شوند زهكشي گفته مي شود . به عبارت ديگر زهكشي تخليه آب از محوطه به صورت احداث نهرها , آبروهاي باز و بسته , لوله گذاري سطحي و زير زميني و... است .

6 ) تسطيح محوطه :

كه منظور از آن رفع پستي بلندي و ناهمواري هاي موجود در محوطه تا رسيدن به تراز موردنظر براي شروع كارهاي ساختماني است . در ابتداي كار ابتدا خاك هاي نباتي برداشته شده ( دكوپاژ )  و در صورت لزوم در محلهايي براي مصارف بعدي از جمله ايجاد فضاي سبز ذخيره و نگهداري مي شوند .

تسطيح زمين توسط گريدر و لودر انجام شده و خاكهاي اضافي ناشي از نقاط بلند در محلهاي گود و نظاير اين ريخته مي شوند . در غير اين صورت خاكها به خارج از محوطه حمل مي شوند .

7 ) خاكريزي :

بسته به نوع استفاده و عملكرد خاك ريزي به دو بخش خاك ريز باربر و خاكريز پركننده تقسيم  مي شود . گرچه عمليات خاكريزي بيشتر در پروژه هاي راه سازي اهميت دارد و ابعاد گوناگون آن در علم راه سازي مطرح مي شود ولي در عمليات ساختمان سازي نوع خاصي از خاك ريزي باربر مطرح مي شود كه منظور از آن خاكريزي است كه بارهاي استاتيكي وارده از شالوده و كف ساختمان و نيز بارهاي ديناميكي حاصل از ماشين آلات و تاسيسات را تحمل كند . اين خاك ريز بايد در دوران بهره برداري از ساختمان بارهاي وارده را به بستر خود منتقل كند .

نوع ديگري از خاك ريزي مرتبط با عمليات ساخت بناها وجود دارد كه با نام خاك ريزي پركننده شناخته مي شود كه براي پر كردن اطراف پي ساختمانها , ديوارهاي حايل و ... استفاده مي شود .

2- گود برداري و پي كني :

گود برداري قسمتي است از عمليات خاكي , كه شامل كندن و حفر زمين از سطح طبيعي آن به عمق نسبتا زياد ( معمولا بيش از دو متر ) مي باشد . گرچه كندن و حفر محل پي ها اگر به طور جداگانه انجام شود ولي با توجه به اين كه امروزه اكثر عمليات گود برداري و پي با هم انجام مي شود پي كني را نيز نوعي گود برداري تلقي كرده و لذا هر دو مورد , تواما تحت عنوان گود برداري در اينجا مورد بحث قرار مي گيرد . گاهي پي كني ( و حتي گود برداري ) با وسايل ساده و دست صورت مي گيرد ولي امروزه اكثر عمليات خاكي منجمله گود برداري و پي كني را مخصوصا اگر حجم عمليات زياد باشد با كمك ماشين آلات مناسب نظير بولدوزر ها و لودرها و بيل هاي مكانيكي انجام مي دهند .

3- روشهاي گود برداري و پي كني :

گود برداري در زمينهاي مختلف به ميزان مقاومت , دانه بندي و مقدار رطوبت زمين و همچنين عمق گود برداري بستگي دارد .

گود برداري در زمين هاي خاكي ( مخلوط ) :

زمين هاي مخلوط زمين هايي هستند كه ذرات و دانه هاي متشكله آنها كاملا به هم چسبيده و محكم شده باشند و در ضمن در منحني دانه بندي خود طيف گسترده ذرات مختلف خاك را پوشش دهد .گود برداري و پي كني در اين زمين ها نسبتا راحت و گاهي حتي بدون نياز به نگهداري ديوارهاي حايل و ... انجام مي گيرد كه مي توان تا عمق نسبتا زيادي زمين را حفر كرده و گود برداري كرد .عمق پي در اين زمين ها معمولا 80 تا 120 سانتي متر در نظر مي گيرند .  

بايد توجه داشت كه براي جلوگيري از خطر يخ زدن و يا عوامل ديگر ي نظير آبرفتي سطحي در زمينهاي كاملا مقاوم و محكم نيز لازم است كه پي را حداقل به اندازه  50 الي 80 سانتي متر داخل زمين قرار داد . ابعاد گود برداري و پي كني را بايد به اندازه كافي بزرگتر از ابعاد واقعي تعيين شده روي نقشه در نظر گرفت تا امكان اجراي عمليات بعدي نظير قالب بندي و يا ديوار چيني و عايق كاري به راحتي وجود داشته باشد . مثلا در مورد پي هاي بتني محل پي را 15 تا 25 سانتي متر از هر طرف بزرگتر حفر مي كنند تا امكان قالب بندي و باز كردن قالب ها پس از بتن ريزي ميسر باشد .

4- پياده كردن نقشه :

براي اين منظور بايد دو مشخصه < بر > و< كف > مشخص باشد مقصود از < بر >  امتداد معيني از نظر محور يك خيابان , امتداد كانال آب و يا امتداد شمال جنوب مغناطيسي است كه قبلا در روي نقشه معين و مشخص و زاويه يكي از امتدادها ي نقشه پلان نسبت به آن معلوم شده است , مي باشد . در شهرها معمولا امتداد محور خيابان و يا كوچه مجاور محل اجراي ساختمان را به عنوان امتداد معين ( بر ) تعيين و در نظر مي گيرند . در پروژه هاي بزرگ و يا خارج از شهرها كه امتداد مشخصي نظير محور يك خيابان در دسترس نيست ممكن است امتدادهاي مشخص ديگر و در صورت لزوم  امتداد شمال و جنوب مغناطيسي را به عنوان ( بر ) در نظر بگيرند . با مشخص بودن  بر  پياده كردن امتداد يكي از اضلاع ساختمان كه نسبت به آن مشخص شده است و در نتيجه پياده كردن ساير امتدادها و به طور كلي پلان ساختمان امكان پذير خواهد بود .

در صورتي كه ساختمان كوچك بوده و امتداد معين در نظر گرفته شده به محل اجراي ساختمان نزديك باشد پياده كردن نقشه با وسايلي نظير متر , گونيا , شمشه و تراز نسبتا راحت و امكان پذير است . ولي پياده كردن ساختمانهاي بزرگ و مهم مخصوصا موقعي كه امتداد معين در نظر گرفته شده نزديك محل ساختمان نباشد ؛ امكان پياده كردن نقشه با وسايل ساده و اوليه فوق الذكر با دقت كافي وجود ندارد و لزوما بايد از وسايل نقشه برداري نظير تئودوليت و تراز ياب استفاده كرد .

مقصود از تعيين كف معين كردن ارتفاع نقاط مختلف پروژه از سطح معلوم و معيني است . اين موضوع در كليه ساختمانها اعم از ساختمانهاي بزرگ و يا كوچك بايد مشخص و در نظر گرفته شود .در ساختمانهاي شهري نظير منازل مسكوني معمولا بنچ ماركهاي اصلي , سطح خيابان و يا كوچه مجاور به عنوان سطح اجراي پروژه در نظر مي گيرند . در هر صورت در تمام مواقع مبنايي براي ارتفاعات و مقايسه بايد در نظر گرفت تا امكان تعيين و سنجيدن ارتفاع قسمت ها و نقاط مختلف ساختمان نسبت به آن  و نسبت  به آن و نسبت به همديگر ميسر شود .

براي پياده كردن نقشه ها و امتدادهاي مختلف آن به خصوص قسمت هايي كه در عمق قرار گرفته و ساخته خواهد شد , از سه پايه هاي نقطه گيري كه از اتصال تخته هايي ساخته شده در گوشه هاي ساختمان و به فاصله حدود  يك متر از محل پي كني و گود برداري مي كوبند و سپس با كوبيدن ميخ هايي روي بازوهاي سه پايه و استفاده از ريسمان و شاغول امتدادهاي ساختمان را پياده مي كنند .

5- بتن مگر يا بتن تميز :

در زير فونداسيونها تا سطح خاك لايه بتن كم عياري مي ريزند كه به آن بتن مگر مي گويند كه مقاومت زيادي از اين بتن انتظار نمي رود چون به جاي خاك عمل مي كند عيار بسته به اهميت ساختمان ممكن است 150 يا 200 و گاهي هم 250 هم بگيرند . ضخامت آن باز بسته به اهميت ساختمان و بارگذاري آن ممكن است 10 , 15 يا 20 بيشتر از خود فونداسيون در نظر گرفته شود كه در روي نقشه ها مشخص شده است . به علل زير بتن مگر در زير فونداسيونها لازم است .

6- پياده كردن محورهاي ساختمان روي بتن مگر :

بعد از گرفتن بتن مگر محورهاي اصلي را بايد بر روي آن منتقل نمود تا قالبها بر مبناي آن محورها گذاشته شود و آرماتورها بر مبناي آن محورها قرار بگيرند و آرماتورهاي ريشه ستونها كه در ساختمان اسكلت بتني در فونداسيونها قرار مي گيرند تا بعد آرماتورهاي ستونها به آنها بسته شده و بتن ريزي مي گردند تا اتصال ستون بتني و فونداسيون عملي گردد . در ساختمانهاي فلزي نيز به منظور صحت قرارگيري آكس صفحه در آكس فونداسيون از اين محورها استفاده مي شود . براي اين منظور با طناب كشي در امتداد محورها در دو تابلوي مقابل هم و به وسيله آويزان كردن شاغول و يا بوسيله دوربين ابتدا و انتهاي محور را با ميخ چوبي و يا بر روي بتن مگر بوسيله ماژيك مشخص مي كنيم و بعد طناب پنبه اي را به ارزانترين رنگ آغشته مي كنيم و بعد دو كارگر يكي ابتداي طناب ديگري انتهاي آن را ما بين اين دو نقطه گرفته كاملا مي كشند تا سفت قرار گيرد سپس با دو انگشت طناب را كشيده و رها مي كنيم كه حاصل آن خطي راست در امتداد آكس ساختمان است اين عمليات را روي محورهاي ديگر هم پياده مي كنيم با در دست داشتن اين محورها اجراي مراحل بعدي امكان پذير است .

7- استفاده از ديوارهاي مانع :

چون ايجاد شيب مورد لزوم موجب كار اضافي براي حمل خاك بيشتر به خارج و انتقال مجدد آن بعد از ساختن ديوار مورد لزوم به پشت ديوار مي باشد لذا براي جلوگيري از پرداخت هزينه بيشتر و عدم انجام كار اضافي در موقع گود برداري در زمينهاي سست بعضي وقتها در صورت امكان اقدام به ايجاد ديوارهاي مانع مي نمايند كه در اينجا از نوع چوبي مي باشد .

8- پياده کردن محل پی ها و شناژها و آرماتور گذاری :

بعد از اين مرحله بر حسب اينكه پي از چه نوعي باشد مطابق با نقشه آرماتور چيني صورت مي گيرد . آرماتور چيني در پي هاي منفرد به اين صورت انجام مي گيرد كه تك تك پي ها از روي نقشه دقيقا مطالعه شده و طول آرماتور ها و شماره آرماتور ها دقيقا مشخص مي شود ( تمامي آرماتورها در  ساختمان هاي بتني آجدار مي باشد ) سپس بوسيله قيچي و آچار هاي مخصوص مطابق نقشه آرماتور ها را بريده و خم مي كنند . براي پي هاي منفرد يك رديف آرماتور به صورت شبكه اي در زير فونداسيون قرار داده مي شود كه آرماتور هاي هر رديف شبكه را به وسيله سيم مفتول ( نمره 4 يا 6) به آرماتور هاي رديف ديگر شبكه متصل مي شود . به دليل اينكه مقاومت فشاري بتن خوب بوده و مقاومت كششي آن در حد مطلوب نمي باشد و با توجه به اينكه در پايين پي منفرد كشش اتفاق مي افتد لذا شبكه آرماتور را در پايين قرار مي دهيم . همچنين از شناژ هايي هم ، جهت اتصال فونداسيون هاي مجاور به هم استفاده مي كنيم . علت اجرای شناژ اين است که پی ها به هم متصل شده و در مقابل بارهای افقی مانند باد و زلزله ايمن شوند. بايد توجه داشت که هر پی بايد حداقل توسط دو شناژ عمود بر هم مهار شود. در صورتي كه يكي از فونداسيون ها در محيط اطراف ساختمان قرار گيرد شناژي كه براي اتصال اين فونداسيون به فونداسيون ديگر كه در محيط نيست به كار مي رود قويتر از بقيه شناژ ها انتخاب مي شود. اين اقدام بدان علت است که چون ستون وارد بر اين پي هاي محيطي به دلايل مع