تاثیر کاربرد سیلیسیوم و پتاسیم در تعدیل اثرات شوری خاک کشت شده با سه رقم گندم

چکیده:

شوری خاک کاهش قابل ملاحظه­ی عملکرد و کیفیت محصول گندم را به دنبال دارد. در حالی که مصرف سیلیسیوم و پتاسیم می­تواند این پیامد­های نامطلوب را در گیاه مذکور تا حد زیادی تعدیل نماید. این پژوهش در قالب یک آزمایش گلخانه­ای و یک مطالعه آزمایشگاهی، با هدف بررسی اثر سطوح شوری بر مؤلفه­های جوانه­زنی و تأثیر کاربرد سیلیسیوم و پتاسیم بر افزایش تحمل به شوری در گندم در مرکز تحقیقات آب و خاک استان آذربایجان­شرقی به اجرا درآمد. مطالعه­ی آزمایشگاهی به منظور بررسی آثار تنش شوری ناشی از کلریدسدیم بر مؤلفه­های جوانه­زنی، به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی، با سه تکرار و دو فاکتور شامل سه رقم گندم (اروم، الوند و میهن) و شوری (شاهد، 4، 8، 12 و 16 دسی­زیمنس بر متر) و مطالعه گلخانه­ای نیز به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار و سه فاکتور شامل شوری (شاهد، 4 و 12 دسی­زیمنس بر متر)، سیلیسیوم (شاهد، 2 و 4 میلی­گرم بر گرم خاک خشک) و پتاسیم (شاهد، 2، 4 و 6 میلی­گرم بر گرم خاک خشک) انجام شد. نتایج حاصل از مطالعه­ی آزمایشگاهی نشان داد که سطوح مختلف شوری اثر  معنی­داری بر سرعت و درصد جوانه­زنی، طول ریشه­چه، طول ساقه­چه، وزن ریشه­چه و وزن ساقه­چه در پایان مرحله­ی جوانه­زنی داشتند. و تفاوت ­هایی بین ارقام از نظر همه صفات مورد مطالعه ملاحظه گردید. بالاترین میزان هر یک از صفات نظیر سرعت و درصد جوانه­زنی، طول ریشه­چه، طول ساقه­چه، وزن ریشه­چه و وزن ساقه­چه، متعلق به تیمار شاهد و کمترین آن متعلق به تیمار شوری 16 دسی­زیمنس بر متر بود. با افزایش تنش شوری کلیۀ مؤلفه­های جوانه­زنی در تمام ارقام گندم کاهش یافت ولی این روند کاهش در رقم اروم آهسته­تر و در رقم میهن روند سریعتری داشت. نتایج آزمایش گلخانه­ای نیز نشان داد که افزایش شوری خاک منجر به کاهش معنی­دار وزن خشک بخش هوایی، عملکرد دانه، وزن هزار دانه، طول سنبله، محتوی نسبی آب برگ، مقدار کلروفیل، تعداد پنجه، سطح برگ، شاخص برداشت، غلظت پتاسیم، غلظت سیلیسیوم و نسبت پتاسیم به سدیم شد. از سوی دیگر مقدار پرولین و میزان سدیم در بخش هوایی گندم تحت تنش شوری افزایش یافت. کاربرد همزمان سیلیسیوم و پتاسیم اثر معنی­داری بر مقدار پرولین، عملکرد دانه، وزن هزار دانه، طول سنبله و میزان کلروفیل نداشت. مقایسه میانگین­ ها نشان داد، بهترین میزان مصرف سیلیسیوم و پتاسیم در تعدیل اثرهای نامطلوب شوری در گندم 2 میلی­گرم بر گرم خاک خشک است.